Nadat die nedersetting in 1652 aan die Kaap gevestig is het dit in ’n kookpot van kulture ontaard. Hier het Franse Hugenote, Engelse, Portugese, Skandinawiërs, Maleiers en verskeie ander kulture hulle tuiste gevind. Dié diversiteit het genoodsaak dat ’n eenvoudige omgangstaal gebruik word, maar het ook tot ’n wye herkoms van idiome en gesegdes gelei.
Hier is die betekenis en herkoms van ’n paar van die bestes:
Vinkel en koljander, die een is soos die ander.
Betekenis: Twee dinge of mense is presies eenders.
Herkoms: Die gesegde verwys na vinkel- en koljanderplante wat soortgelyk lyk. Beide vinkel en koljander word gekweek vir hulle blare en vir hul sade. Beide se blare is kruie en hulle sade speserye. Daarom word hulle beide in kookkuns gebruik.
Soveel van iets weet as ’n kat van saffraan
Betekenis: Om niks te weet van ’n saak nie
Herkoms: Saffraan is ’n spesery wat uit die krokusplant geoes word. Die Maleierslawe aan die Kaap was groot kenners van speserye, omdat hulle uit die Ooste na die Kaap gebring is. Boonop was die Kaap op die seeroete tussen Europa en die Ooste, en saffraan was dus vir die Kapenaars niks vreemds nie. Alhoewel dit bekend sou wees vir diegene wat die duur spesery sou kon bekostig, sou dit van geen waarde vir ’n kat wees nie.
Die aap is uit die mou.
Betekenis: Wanneer iets publieke kennis word
Herkoms: Volgens oorlewering is die gesegde se herkoms die toertjie wat ’n kulkunstenaar met ’n apie gedoen het. Die apie was dan in die kulkunstenaar se kleed versteek en het dan vinnig te voorskyn gekom deur die wye moue van die kleed. Die toertjie het hofgangers in bewondering gelaat oor sy toorkuns.
Boontjie kry sy loontjie.
Betekenis: Elkeen kry sy verdiende loon.
Herkoms: Die gesegde se herkoms is ’n ou Nederlandse sprokie wat handel oor ’n ertjie, ’n boontjie, ’n strooitjie en ’n kooltjie vuur wat saam gaan wandel het. Die groepie kom toe by ’n rivier en wonder toe hoe hulle die ander wal sal bereik. Strooitjie bied aan om oor die water te lê en ertjie en boontjie loop toe oor hom. Maar toe kooltjie vuur oor strooitjie wou loop brand hy middeldeur en kooltjie val in die water. Boontjie lag toe so hard daarvoor dat hy bars – wat toe ook sy verdiende loon is.
Alle grappies op ’n stokkie
Betekenis: In alle erns, hou op grappies maak.
Herkoms: Die stokkie waarna hier verwys word is die sotskolf wat die nar in die koninklike hof gedra het. Dit was dikwels ’n stok met ore aan. “Alle grappies op ’n stokkie” is eintlik ’n waarskuwing dat die hofnar nou moet ernstig raak.
Om iemand van bakboord na stuurboord te stuur
Betekenis: Om iemand rond en bont te stuur
Herkoms: Die bakboord is die linkerkant van ’n skip wanneer jy na agter kyk en die stuurboord is die regterkant.
Laat jou Afrikaans tel en hou jou taal lewendig – selfs in die buiteland. Hoe goed ken jy jou Afrikaanse idiome en gesegdes? Laat weet ons wat is jou gunsteling-idioom of -gesegde.
