Deur Ilze Nieuwoudt
Kort nadat die VOC in 1652 ’n nedersetting aan die Kaap gevestig het, was daar reeds konflik tussen die amptenare en die plaaslike Khoi-mense. In 1655 het die kommissaris Ryckloff van Goens selfs aanbeveel dat die VOC-stasie in die Kaapse Skiereiland deur middel van ’n kanaal afgesluit moet word van die Khoi. Volgens Van Goens moes ’n kanaal gegrawe word vanaf Tafelbaai na Valsbaai. (Op die nouste punt tussen dié twee baaie sou die kanaal oor sowat 20 km moes strek!) Daar is wel teen dié plan besluit, maar toe omstandighede teen 1660 steeds ernstig vyandig was, is die buitegrens van die VOC se nedersetting opgemeet. Dit het ’n boog van sowat 13 km geloop (sien kaart) vanaf die mond van die Soutrivier, langs die Swartrivier, oor die destydse Boschheuwel (Wynbergheuwel) en tot teen Tafelberg by Leenderts Bosch (tans Kirstenbosch). Daar is besluit om ’n heining van bitteramandel (Brabejum stellatifolium) aan te plant. Die afsperring van grondgebied op dié manier was algemeen onder grondbesitters in Duitsland. Die plan was om ’n strook van een roede breed (oftewel 3,6 m) om te ploeg sodat die bitteramandel aangeplant kon word. Die bitteramandel het massiewe takke wat verstrengeld groei en derhalwe ’n baie doeltreffende grenslyn kan vorm. Benewens die bitteramandel moes snelgroeiende doringbosse tussenin geplant word sodat die grens ondeurdringbaar sou wees. Niemand sou van binne die vesting toegelaat word om die grens oor te steek nie. Van Riebeeck het teen 20 Desember 1660 ’n intekening in sy dagboek gemaak en gemeld dat die heining goed groei. Tog moes Van Riebeeck later ontdek dat sy plan nie werklik vrugte kon afwerp nie (iets wat seker ’n bitter pil was om te sluk), want kort voor lank is besef dat weiding binne die kamp onvoldoende was en dat daar na buite die grensgebied getrek moes word. Gedeeltes van Van Riebeeck se bitteramandelheining is steeds sigbaar in die Kirstenbosch Botaniese Tuin en in die Bishopscourt-buurt en word bewaar as nasionale monumente.
Meer oor die bittere bitteramandel
- Die vrug van die bitteramandelboom was verantwoordelik vir die eerste opgetekende geval van vergiftiging van ’n mens in Suid-Afrika. Blykbaar het ’n lid van Jan Wintervogel se geselskap in 1655 omgekom nadat hy te veel bitteramandels geëet het. Bitteramandels bevat sianied en is giftig indien dit nie korrek verwerk word nie. Dié amandels is dikwels deur Khoi-mense geëet nadat dit geweek en gerooster is.
- Hoewel die bitteramandel sy naam kry vanweë sy trekke na ware amandels, is dit glad nie deel van die amandelfamilie nie. Die bitteramandel is egter deel van die proteafamilie, en is nou verwant aan ’n soort makadamia wat in Australië voorkom.
- Ander algemene name vir dié boom is die ghoeboontjie en die ghoekoffie.
